Dobry dzień, Jarasłaŭ Vasillevicz
W dniu 3 grudnia br. w warszawskim Centrum Kultury Prawosławnej odbyła się premiera spektaklu pt. „Dobry dzień, Jarasłaŭ Vasillevicz”. Swoją obecnością wydarzenie zaszczycili Jego Ekscelencja, Najprzewielebniejszy Paweł, biskup Hajnowski, Radca ds. politycznych Ambasady Białorusi pan Yury Kulabukhau, reżyserka spektaklu pani Joanna Troc oraz licznie przybyła publiczność, wśród której znalazło się wielu absolwentów Zespołu Szkół Nr 3 w Bielsku Podlaskim.
Spektakl opowiada o postaci Jarosława Kostycewicza*. Scenariusz przedstawienia powstał na podstawie wspomnień uczniów Kostycewicza zamieszczonych w piśmie Bielski hostineć oraz artykułów Piotra Ostasiewicza i Doroteusza Fionika. Tło spektaklu to trudna historia bieżeństwa, I Wojny Światowej, ciężkiego okresu dwudziestoleciamiędzywojennego, okupacji sowieckiej a potem niemieckiej, częstej zmiany władz i zmian polityki wobec białoruskiej mniejszości narodowej.
Świadome zagranie w takim przedstawieniu wymagało nie tylko umiejętności aktorskich, ale również stwarzało potrzebę zanurzenia się w historii, zrozumienia ciężaru czasów o których opowiadamy. Przekładami tekstów oraz opieką merytoryczną spektaklu zajęła się nauczycielka języka białoruskiego pani Walentyna Babulewicz. Scenariusz i reżyserię przygotował pani Joanna Troc z Teatr Czrevo. Przygotowaniem wokalnym zespołu zajęła się Hanna Fionik – kierownik zespołu Żemerwa.
W spektaklu wystąpili uczniowie oraz absolwenci Zespołu Szkół nr 3 z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Bielsku Podlaskim: Piotrek Świderski, Maksym Fionik, Aleksandra Zinkiewicz, Paula Niemyjska, Inesa Haponiuk, Patrycja Niczyporuk, Julia Skorbiłowicz, Urszula Oleksiak, Jacek Drużba, Marysia Tarasiuk oraz Daniel Sawczuk.
*Jarosław Kostycewicz, uznawany za jednego z najbardziej zasłużonych działaczy dla rozwoju oświaty białoruskiej przyszedł na świat 6 czerwca 1896 r. w miejscowości Pasynki. Jego ojciec Bazyli (podobnie jak dziad Andrzej i pradziad Adam) był proboszczem prawosławnej parafii w tej miejscowości. Bazyli Kostycewicz oprócz posługi duchowej (co dawało jemu i jego rodzinie wysoką rangę społeczną) od 1896 r. pełnił również funkcję wizytatora prawosławnych szkół parafialnych w ówczesnym powiecie bielskim. Młody Kostycewicz, w szczególności swemu ojcu (którego pracę obserwował od dzieciństwa) zawdzięcza staranne wychowanie i uzyskanie wiedzy niezbędnej w dalszym procesie kształcenia.
W czerwcu 1907 r. rodzina Kostycewiczów przeniosła się do Bielska Podlaskiego, gdzie o. Bazyli był powołany przez władze cerkiewne na stanowisko proboszcza cerkwi pod wezwaniem św. Trójcy. W tym samym roku Jarosław został wysłany na naukę do grodzieńskiego gimnazjum.
Wybuch I wojny światowej w 1914 r. i działania wojenne spowodowały zamknięcie szkoły w tym mieście. Naukę i przygotowania do matury Jarosław Kostycewicz kontynuował w Białej Podlaskiej. Swoje studia rozpoczął na Uniwersytecie w Petersburgu na wydziale prawa. Tam też latem 1915 r. dowiedział się, iż jego rodzina została przesiedlona do Kijowa na skutek rozporządzeń władz carskich i zbliżającego się frontu. Po ogłoszeniu mobilizacji i wcieleniu do armii rosyjskiej, Kostycewicz odbył krótkie szkolenie w kijowskiej szkole oficerskiej (najprawdopodobniej wojsk artyleryjskich) i został wysłany na front kaukaski.
Po zakończeniu I wojny światowej i utworzeniu państwa polskiego, Jarosław Kostycewicz wrócił do Bielska. Pomimo swojego gruntownego wykształcenia miał duże problemy z uzyskaniem pracy w państwowej administracji. Wewnętrzna polityka II Rzeczypospolitej była niekorzystna i dyskryminująca w stosunku do osób odznaczających się inną wiarą czy narodowością.
W 1926 r. J Kostycewicz ożenił się z Zinaidą Ostasiewicz pochodzącą z rodziny bogatych mieszczan Bielska Podlaskiego, zamieszkujących ulicę Dubicze. Plony z uprawianej przez najemnych robotników ziemi, jak i dochody z wynajmu domów należących do rodziny Kostycewiczów, dostarczały niezbędnych środków do przetrwania ciężkich czasów.
Po zajęciu terenów tzw. Kresów Wschodnich i Ziemi Bielskiej przez wojska Armii Czerwonej w 1939 r. Jarosław Kostycewicz otrzymał pracę jako nauczyciel języka rosyjskiego i literatury w bielskiej średniej szkole dla osób dorosłych. Zachowanym dokumentem z tego okresu jest legitymacja członkowska Związku Zawodowego Pracowników Szkół Podstawowych i Średnich Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej należąca do Kostycewicza. Władze radzieckie na skutek donosu jednego z miejscowych komunistów aresztowały go w marcu 1941 r. i osadziły w więzieniu w Łomży. Należy zaznaczyć, iż wcześniej, bo w 1940 r. jego żona i córka Świetłana zostały aresztowane i zesłane do Kazachstanu ze względu na swoje pochodzenie oraz posiadłości. Podobny los spotkał rodzinę Ostasiewiczów, spowinowaconych z Kostycewiczami, którzy przed wojną posiadali majątek w miejscowości Szczyty-Dzięciołowo.
Sytuacja zmieniła się, kiedy oddziały armii niemieckiej rozpoczęły ofensywę przeciwko Związkowi Radzieckiemu. J. Kostycewicz po opuszczeniu więzienia wrócił do Bielska zajętego przez Niemców 22 czerwca 1941 r. Przez kilka pierwszych miesięcy sprawował on funkcję wójta. Kostycewicz jako przedstawiciel lokalnej administracji czynił starania w kierunku rozwoju oświaty w języku białoruskim. We wrześniu 1941 r. na terenie gminy powstawały szkoły, w których nauka odbywała się przez dwa lata w języku polskim i białoruskim. Na wizytatora tych szkół wybrano właśnie J. Kostycewicza. Jednak brak szkoły z prawdziwego zdarzenia z białoruskim językiem nauczania, jak również ograniczony program nauczania we wcześniej wspomnianych szkołach, skłonił go do organizowania tajnych kompletów w latach 1941 – 1944. Zajęcia dla kilkuosobowych grup uczniów prowadzone były w jego własnym domu przy ulicy Dubicze 10 (według starej numeracji). Pomimo prowadzenia nielegalnej działalności oświatowej, zagrożonej aresztowaniem i szykanami ze strony władz hitlerowskich, poziom nauczania był całkiem wysoki. Zachowane dokumenty z tego okresu, jak również relacje byłych uczniów, świadczą o zdolnościach pedagogicznych tego człowieka. Ogółem w siedmiu grupach uczyło się 40 uczniów, którzy zdobywali wiedzę na poziomie szkoły średniej. Tajne nauczanie zostało nieco ograniczone po oddaniu do użytku białoruskiej szkoły na ulicy Hindenburga (dzisiejsza ul. Mickiewicza) na przełomie 1942 i 1943 r.
Po wyzwoleniu w sierpniu 1944 r. J. Kostycewicz został członkiem miejskiej rady narodowej, a następnie jednym z dwóch zastępców burmistrza. Istotnym celem jego działań w dalszym ciągu pozostawała praca z młodzieżą. Zaangażowany był on po wojnie w utworzenie białoruskiej, średniej szkoły w Bielsku, gdzie sprawował funkcję zastępcy dyrektora. W szkole tej zajmował się nauczaniem języka rosyjskiego i łacińskiego; był również opiekunem samorządu szkolnego i zajmował się aktywizowaniem środowiska młodzieży. Do jego zasług należało m.in. organizowanie choinek, chóru i szkolnej orkiestry. Po wyjeździe Anatola Tymińskiego (dotychczasowego pierwszego dyrektora) do Związku Radzieckiego kuratorium oświaty 16 czerwca 1946 r. podjęło decyzję o mianowaniu J. Kostycewicza tymczasowym kierownikiem tej placówki oświatowej. Funkcję tę sprawował do zakończenia roku szkolnego. Dopiero w dniu 30 listopada 1946 r. Kuratorium Okręgu Szkolnego Białostockiego w Białymstoku przesłało decyzję odwołaniu jego osoby z wyżej wymienionego stanowiska. Począwszy od 1 września 1946 r. Państwowe Gimnazjum i Liceum Białoruskie przestało istnieć. Wiązało się to z ówczesną polityką komunistycznych władz centralnych w stosunku do mniejszości narodowych i likwidacją białoruskiego szkolnictwa. J. Kostycewicz znalazł zatrudnienie w liceum im. T. Kościuszki. W okresie od 1 września 1947 r. do 31 sierpnia 1949 r. pracował w pełnym wymiarze godzin jako nauczyciel w Publicznej Średniej Szkole Zawodowej w Bielsku Podlaskim.
W 1949 r. nastąpiła reaktywacja szkół z białoruskim językiem nauczania. Tym razem była to inicjatywa odgórna, zapoczątkowana poprzez dyrektywy kierownictwa państwa w tej sprawie. Jednak dopiero na początku roku szkolnego 1949/1950 dzięki staraniom rodziców J. Kostycewicz ponownie objął stanowisko dyrektora białoruskiego liceum i szkoły podstawowej. Warunki funkcjonowania szkoły były ciężkie z uwagi chociażby na fakt, że w tym samym budynku (znajdującym się na rogu ulicy Mickiewicza i Widowskiej) funkcjonowała Szkoła Podstawowa nr 1. Powiększająca się liczba uczniów (w drugiej połowie lat 50-tych) w obu szkołach, jak i pożar części budynku zimą 1956 r. sprawił, iż zaczęto starania w celu budowy nowego pomieszczenia dla liceum i szkoły podstawowej.
Miejsce w którym miała stanąć nowa szkoła (zaproponowane przez dyrektora) uzyskało akceptację nauczycieli, rodziców i władz oświatowych. W 1959 r. zapoczątkowano prace budowlane w centrum miasta gdzie do 1941 r. znajdowała się cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja. Nowy budynek szkoły oddano do użytku na początku 1961 r. W 1965 r. przeprowadzono reorganizację białoruskiej szkoły i podział na dwie niezależne jednostki oświatowe.
Jarosław Kostycewicz odszedł na emeryturę w 1970 r. Zmarł 1 kwietnia 1971 r.
Niebywałą aktywność Kostycewicza na polu społecznym można prześledzić w oparciu o zachowane dokumenty źródłowe z okresu powojennego. Dokumenty te świadczą o znacznym zaangażowaniu w sprawy szkolnictwa jak również szeroko rozumianej oświaty w powiecie bielskim. Są one świadectwem wszechstronnej i gruntownej wiedzy jak również doświadczenia życiowego które posiadał ten człowiek.
24 kwietnia 1946 r. decyzją Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Bielsku Podlaskim. Jarosław Kostycewicz został wybrany na przewodniczącego Komisji do Walki z Kradzieżą Leśną, a 29 października 1948 r. ten sam organ powołał go na członka Powiatowej Komisji Kontroli Społecznej. 24 stycznia 1946 r. J. Kostycewicz został wpisany na listę ławników Sądu Okręgowego w Białymstoku. Począwszy od 8 stycznia1948 r. (na mocy uchwały Rady Powiatowej) należał do członków dyrekcji Komunalnej Kasy Oszczędności Powiatu Bielskiego. 1 czerwca 1956 r. zadeklarował swoją przynależność do Białoruskiego Towarzystwa Społeczno – Kulturalnego. W lutym 1958 r. w wyborach do Miejskiej Rady Narodowej w Bielsku Podlaskim otrzymał mandat radnego. 13 kwietnia 1950 r. Ministerstwo Oświaty na wniosek Państwowego Ośrodka Oświatowych Prac Programowych i Badań Pedagogicznych powołało go na członka Komisji Programowej dla szkół z białoruskim językiem nauczania. Natomiast na krótko przed śmiercią, bo 2 maja 1970 r. Metropolita Warszawski i całej Polski zatwierdził mgr Kostycewicza na stanowisku członka Komisji do spraw Kształcenia i Wychowania Kadr przy Radzie Metropolitalnej.
W czasie swojej działalności społecznej i oświatowej J. Kostycewicz zasłużył na uznanie i szacunek ze strony swoich wychowanków, współpracowników i znajomych. Posiadał on szereg talentów i umiejętności, które wykorzystał w służbie miejscowej społeczności (nie tylko białoruskiej). Był człowiekiem wykształconym, inteligentnym, umiejącym w kwestiach spornych przekonać drugą stronę do swoich racji. Stwarzał możliwości przyszłego awansu społecznego i zawodowego dzieci i młodzieży wywodzącej się przeważnie z biednych środowisk wiejskich. Rzeczą znamienną jest fakt, iż Jarosław Kostycewicz nie należał do partii politycznych i nie zawsze cieszył się poparciem i uznaniem ze strony radzieckiej, niemieckiej i komunistycznej władzy w powojennej Polsce. Pomimo tego, z powodu braku wykształconych kadr pedagogicznych i urzędniczych, siłą rzeczy, był postrzegany przez przedstawicieli wyżej wymienionych władz jako człowiek wartościowy. Świadectwem tego mogą być nadane mu powojenne odznaczenia takie jak: Srebrny Krzyż Zasługi czy honorowa odznaka „Zasłużony Białostocczyźnie”.
Biografia: mgr Piotr Ostasiewicz, na podstawie: www.bielsktrojka.strefa.pl/kostycewicz/biografia.html
www.ckp.warszawa.pl
